Miasto Tychy
Tychy, to miasto nowe, wyróżniające się swoimi cechami na tle miast Aglomeracji Śląskiej. To miasteczko powstałe ze średniowiecznej osady rolniczej we włościach panów pszczyńskich, jako niewielka osada rolnicza w pobliżu średniowiecznego szlaku handlowego łączącego Oświęcim z Mikołowem.
Tychy – Historia
Najstarsza pisana wzmianka pochodzi z 1467 roku. W XV i XVI wieku miało już swoja parafię i kościół. W XVII wieku były jedną z najzamożniejszych wsi powiatu pszczyńskiego. Do połowy XIX wieku Tychy były własnością kolejnych panów feudalnych, stojących na czele tzw. pszczyńskiego państwa stanowego. W 1870 roku zbudowano pierwszą linię kolejową łączącą Tychy z Katowicami i Szopienicami.
W drugiej połowie XIX wieku nabrało charakteru osady przemysłowej (2 browary i fabryka celulozy). Do Polski Tychy zostały przyłączone dopiero w 1922 roku, wcześniej były własnością książąt pszczyńskich wywodzących się z rodów czeskich, austriackich i niemieckich. To tam w 1919 rozpoczęło się pierwsze powstanie śląskie. W okresie międzywojennym w ramach autonomicznego województwa śląskiego liczba ludności Tychów wzrosła do 11 tysięcy. W tym czasie powstały między innymi: szpital, remiza strażacka, poczta, szkoła. Konsekwencją nieustannego rozwoju było nadanie Tychom dnia 1 stycznia 1934 roku przez Śląską Radę Wojewódzką praw gminy miejskiej.
Tychy, miasto położone w południowej części Aglomeracji Śląskiej i obecnie zajmujące powierzchnię 81,7 km2, ma swoją długą historię, zrealizowane według projektu, wedle którego Tychy w zamierzeniach twórców nowego miasta socjalistycznego- urbanistów i architektów- miały się stać miastem sypialnią1 dla emigrantów, ludzi przyjeżdżających do pracy w śląskich kopalniach i hutach w okresie realnego socjalizmu. Na obszarze istniejących wiosek i osad, w odległości 20km od GOP, postanowiono wybudować 100-tysięczne miasto o charakterze satelitarnym. Zgodnie w ówczesnymi wytycznymi, tylko niewielki odsetek ludności powinien znaleźć zatrudnienie w miastach satelitarnych, reszta powinna dojeżdżać do pracy w zakładach zlokalizowanych na terenie GOP.
Tychy to niezwykły eksperyment, miasto budowane od podstaw przez niemal 40 lat przez grupę tych samych projektantów2, według zasad przyjętych na początku i konsekwentnie realizowanych ( zasada budowy miasta na podstawie Elementów Krystalizujących). Twórcami tego eksperymentu są profesorowie Anna i Kazimierz Wejchertowie. Pierwsze osiedle “Nowych Tychów” powstało według projektu Tadeusza Teodorowicza- Todorowskiego, kolejne były już realizowane według projektu Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej-Wejchert. Kolejne osiedla realizowane w Tychach są przykładem działalności tzw. design development spiral, czyli stałego doskonalenia i ulepszania modelu wyjściowego. Tychy zaczęto budować w 1951 roku i zaprojektowano je według wszelkiej dostępnej wówczas najnowszej wiedzy urbanistycznej w wysoce profesjonalny sposób.
Do atutów tak zaprojektowanego miasta zaliczamy:
- czytelną i spójna kompozycje architektoniczną
- zgodność rozwiązań przestrzennych z potrzebami ilościowymi użytkowników rozumianymi wyłącznie w kategoriach fizycznych
- czytelny układ komunikacyjny
- wspaniałą zieleń i czytelne warunki przewietrzenia3
W momencie podjęcia przez władze państwowe w 1950 roku( dnia 4 października 1950 roku Prezydium Rady Ministrów uchwaliło budowę nowego miasta Tychy) decyzji o budowie nowego 100-tysięzcnego miasta, Tychy dysponowały dość pokaźną bazą społeczno- ekonomiczną, zwłaszcza jak na 13-tysięczną miejscowość. Z infrastruktury społecznej można wymienić szpital, przychodnię zdrowia, 5 szkół podstawowych, 4 szkoły ponadpodstawowe, kino, bibliotekę. Natomiast baza ekonomiczna składała się głównie z 2 browarów (Książęcego i Obywatelskiego) i fabryki papieru. Obiekty te w większości zlokalizowane były na terenie Starych Tychów.4
Brak możliwości zaspokojenia niektórych potrzeb podstawowych, a szczególnie wyższego rzędu na miejscu powodowało konieczność realizacji ich w sąsiednich miastach, głównie w Katowicach5. Natomiast nieadekwatna do liczby ludności baza ekonomiczna zmuszała mieszkańców do poszukiwania miejsc pracy w pobliskich miejscowościach ( Katowicach, Lędzinach, Bieruniu). Na początku lat siedemdziesiątych oddano do użytku Wojewódzki Szpital Specjalistyczny (inwestycja infrastrukturalna) oraz Fabrykę Samochodów Małolitrażowych FIAT, zakłady mleczarskie oraz kombinat ogrodniczy (inwestycje przemysłowe). O ile zatem do lat siedemdziesiątych sektor specjalizacji gospodarczej Tychów związany był głównie z przemysłem spożywczym (browar) powodującym, że powiązania w zakresu rynku pracy miały tutaj charakter lokalny, co najwyżej regionalny, o tyle lata siedemdziesiąte przyczyniły się do powstania sektora specjalizacji o znaczeniu ponadregionalnym, szczególnie FSM i górnictwo węglowe. W wyniku kryzysu górnictwa oraz branż z nim związanych władze próbując zapobiec zagrożeniom z tym związanym w 1996 roku utworzyły Katowicka Specjalna Strefę Ekonomiczna w ramach której powstała podstrefa tyska, obejmująca południowo-wschodnie tereny miasta. Dynamicznie rozwijające się obszary przyczyniły się do wzrostu aktywności ekonomicznej regionu i zmniejszenia bezrobocia. W strefie rozpoczęło inwestycje kilkanaście firm zagranicznych i krajowych, które zadeklarowały utworzenie paru tysięcy nowych miejsc pracy.5
W planach inwestycyjnych miasta uwzględniano również utworzenie w kolejnych latach Tyskiego Technoparku (Centrum Zaawansowanych Technologii Informatycznych), który byłby szansą na pracę dla młodych ludzi oraz zmianą wizerunku miasta, w którym rozwija się przedsiębiorczość w sferze nauki i techniki.
Struktura przestrzenno- funkcjonalna Tychów powstała po 19897 roku przyczyniła się do wyrównania dysproporcji między zurbanizowaną częścią nowych Tychów a otaczającymi obszarami. Znajomość 82 km2 powierzchni miasta zamiast 270 km2 przed podziałem, wyraźnie poprawia wskaźniki dostępność terytorialnej poszczególnych rejonów Tychów.
Wykorzystane źródła:
http://www.umtychy.pl/www_4.0/artykul.php?s=27,65
http://www.rankingmiast.com.pl/miasto,1,153,Tychy
1 Termin miasto-sypialnia powstał w świecie dziennikarskim, oznacza miasto położone zazwyczaj w sąsiedztwie dużego ośrodka miejskiego, z rozwiniętą funkcją mieszkaniową, w niewielkim stopniu usługową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb, przy zaniedbaniu wytworzenia innych istotnych funkcji miejskich. Mieszkańcy miasta-sypialni pracują zazwyczaj w innym ośrodku miejskim, tam też korzystają z większości usług. Sypialnią nazywana jest również część miasta, o charakterze zbliżonym do miasta- sypialni, nie posiadającą jednak odrębności administracyjnej. Charakter taki posiadają zazwyczaj wielkie zespoły mieszkaniowe. Źródło: Wikipedia
2 Pierwsze osiedle powstało według projektu Tadeusza Teodorowicza – Todorowskiego, a następne były dziełem Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej – Wejchert.
3 Tychy, integracja – społeczność – rodzina miejska, pod red. M.S. Szczepańskiego, Śląskie Wydawnictwo Naukowe, WSZiNS w Tychach, Tychy 1999, s. 24, 27
4 Tychy 1939-1993. Monografia miasta. Praca zbiorowa pod red. M.S. Szczepańskiego. Wydawca Zarząd oraz Rada Gminy Tychy, Tychy 1996.
5 M.S. Szczepański, „Miasto socjalistyczne” i świat społeczny jego mieszkańców. Rozwój regionalny ,rozwój lokalny, samorząd terytorialny, Warszawa 1991, nr 32 oraz Tychy, integracja – społeczność – rodzina miejska, …op. cit, s. 191
6 Tychy, integracja – społeczność – rodzina miejska, …op. cit, s. 191, 192
7 dokładnie po 2.04.1991